Прырода здольна перажыць самыя страшныя катастрофы — пажары, паводкі, радыяцыю, вывяржэнне вулканаў, цунамі. Прырода заўсёды працягвае жыць, прарастае мохамі і лішайнікамі, узыходзіць насеннем, затоеным у глыбіні глебы, яна працягвае быць.

Гэта выстава аб тым, як быць жывымі ў часы, калі ўсё вакол палае.


Чалавек адарваны ад прыроды, не адчувае сябе яе часткай і ў гэтай аддзеленасці ўжо не памятае, як пражываюцца смерць, боль, змена кантэкстаў. Мы адарваныя ад светлавога дня — можам жыць і працаваць і днём і ноччу, мы адарваныя ад цыклаў прыроды — на нашых сталах круглы год яблыкі і ананасы, мы жывем па-за сезонамі пад кандыцыянерамі ў вечныя +23, нашыя фэйсбук старонкі неўміручыя і напоўненыя шчасцем назаўсёды. Але знікаючыя веды аб тым, што мы, людзі — частка экасістэмы, якая больш за нас. Гэтае інтуітыўнае разуменне сябе часткай прыроды, адчувальнасць да звязанасці са светам бактэрый, грыбоў, жывёл і раслін — выратавальна і для грамадства, і для псіхікі асобнага чалавека.


У рамках двух пленэраў беларускія мастакі ўглядаліся ў прыроду не толькі як у пейзаж, але як у суб'ект, які валодае ведамі, як перажыць катастрофу — лакальную і глабальную, знешнюю і ўнутраную. Ці можна ўспомніць сябе часткай прыроды і ўспамінаць, як перажыць знішчэнне, адарванасць каранёў ад сваёй зямлі, як працягваць быць там, дзе, здаецца, жыцця няма?

---

---

Сон.

Страх быць у прасторы чужога старога пакоя, дзе было жыццё, дзе раскладзены прасціны, дзе пахне чалавекам і яго правам на яго ўласнасць, але чалавек ужо не вернецца, страх патрывожыць непарушнасць, лампада і ноч згушчаюцца, адчуванне духу ўзмацняецца, чуваць і відаць, чуваць і адчуваецца ў сваім целе чужое цела і чужое жыццё, за акном — восень і завяданне, такая ж смерць, такое ж жыццё як і ў пакоях, праз старасць, але і праз рэчы.

Зіма і снег і далёкае святло ў доме, свечка ўсё ўзмацняе, абцяжарвае, хочацца вырвацца з гэтай прасторы.

Вельмі страшна, страшна адчуць жыццё гэтага чалавека, страшна ўварвацца ў яго, баюся назірання за мной ад гэтага духу, баюся чапаць і ўдыхаць, хачу каб за чалавекам захаваліся яго пакоі і прасціны, уся спадчына, куфары і скрынкі, напаўпразрыстыя фіранкі, у якіх калісьці было жывое ранішняе святло, ранняе ціхае абуджэнне, за акном былі жывыя дрэвы з пастаянным перараджэннем.

Страшна быць у цемры, дзе ўсё незнаёма, дзе ўсё падпарадкоўваецца духу і паху.

Ці чакаюць гэтыя рэчы, пакуль за імі прыйдуць, ці павінны застацца ў тым жа стане, не падпарадкоўвацца і ўтрымліваць памяць, утрымліваць ціхую смерць у фіранках і застылай коўдры, у падушках-трыкутніках і вышытых навалачках, у наіўнай спадчыне праз габелены?

Гэта ці смерць або памяць, але яна ціхая і застылая, прырода бачыць і ведае, гэта і ёсць прырода, нават калі забытая і якая стала занадта чалавечай.






Усё жывое і не жывое ў свеце звязана з дапамогай нябачных, утоеных ад чалавека механізмаў. Грыбы здольныя фармаваць шырокія калоніі, быць пасярэднікамі, рэтранслятарамі ў зносінах дрэў і раслін, могуць вылечваць хваробы і адпужваць паразітаў.

Асноўным графічным матэрыялам для стварэння тытульнай працы сталі таксама грыбы, а менавіта цвіль. Прыгажосць плесневых калоній падобная на космас, які выжыве нават пасля глабальнай катастрофы, паклапаціцца аб рэштках свету і створыць глебу для новага.

---

На могілках твораў мастацтва (наглядчык — Ёзас Лайвіс) быў здзейснены рытуал адпявання і пахавання Страты выставачных работ мастачкі Ірыны Сухій, якая здарылася ў 1996 годзе. Гэтая падзея далёкага мінулага паслужыла знікненню Ірыны як мастачкі і фатографа з поля мастацтва на два дзесяцігоддзі. Дзеянне, якое было здзейснена падчас плэнэру, з'яўляецца кропкай змены энергій, мінус-на-плюс, як аднаўленне творчага патэнцыялу мастачкі.

---

---

---

Мы знаходзімся ў стане нуля, ідэальная частата вібрацыі без якіх-небудзь прывязак, залежнасцяў, чаканняў, адзнак, меркаванняў. У нас няма ні гуку, ні выявы. Мы ў пустоце, дзе не існуе ніякіх межаў. Менавіта ў стане за нуль нараджаецца святло, нябачнае намі прыроднае святло. Мы прызвычайваемся да цемры і, дзякуючы малаважнай крыніцы святла, пачынаем адрозніваць адценні, дэталі, нюансы, а потым рух, паўтоны і поўную каляровую гаму. Наша вуха пачынае чапляцца за асобныя, кволыя і непрыкметныя гукі, якія з часам пераўтвараюцца ў мелодыю ветру, вады, шамацення лісця, спеваў птушак. Спыніцца, прыняць і прысутнічаць у гэтым стане і ёсць шлях да ўсведамлення сябе часткай прыроды.

---

Мы жывем у часы чарговага здранцвення, немагчымасці вырабляць новае, крызісу перавытворчасці — перавытворчасці рэчаў, сэнсаў, сілы і ўлады. Гэтая праца створаная не як новае выказванне, калі такое ўвогуле зараз магчыма зрабіць, але як спроба пабудовы новых сувязяў унутры культурнага ландшафту.

У школе, на ўроках фізікі, першая лабараторная работа — кіпячэнне вады. Яна недарэчная ў сваёй прастаце і відавочнасці, але з’яўляецца неабходнай. Так і зараз час вяртання да лабараторных работ у прасторы сэнсаў. І гэта першыя спробы зрабіць лабараторную работу па фармаванні новага культурнага ландшафту з тых існуючых абставін, якія мы бачым ці не бачым, але яны прысутнічаюць.

Сумяшчэнне прыроднага ландшафту і семіятычнага дазваляе прабудоўваць і праяўляць функцыянальныя сувязі паміж асноўнымі аб'ектамі. Гэта гульня, спроба перасабраць наратыў з некалькіх планаў, з розных культурных кодаў. Кожны глядач можа дадаваць сувязі, ствараць свае значэнні, ажыўляючы ландшафт сваім пунктам гледжання.

---

Яна заўсёды ведала. Яна дала мне жыццё. Яна стварыла мяне. Бясконцы лік мутацый, дзяленняў клетак, адаптацый, кахання і гвалту, мільярды знакаў і бясконцы лік тэхнапрыродных алгарытмаў. І я плаваю ў цёплым субстраце, у целе сваёй маці. Я ўжо ўсё бачу і ўсё адчуваю. Гэта мае першыя і самыя страшныя веды. Заплюшчы вочы і пагрузіся ў цёплую ваду, у сонечны і яркі дзень. Вось так я бачу праз свае павекі. Глухія гукі біцця Сэрца і гукі знешняга свету, пра які я нават і не ведаю. Мне бясконца добра плаваць у цяпле, у гэтай Безумоўнасці і бездакорнасці. У ружовай святлівай смузе я ўбачыў чорную пляму, пашыраючыся згустак цёмнай слізі рухаўся да мяне і запаўняў усю прастору ружовага цяпла. Дакранаючыся да мяне і паглынаючы, чорная Маса пракралася ўнутр страхам і жахам. Чорная слізь роспачы. Так ува мне з’явілася чорнае зерне страху.





Даўным даўно, яшчэ ў мінулым жыцці, мая бабка рапавяла мне легенду пра чорную раку. Аднойчы, калі я амаль спаў, яна падышла да ложка і, не ўключаючы святло, ціхім голасам пачала шаптаць. Усім нам народжаным прыходзіць час, калі мы павінны перайсці чорную раку. У гэтай рацэ густая і вязкая чорная вада, яна ліпкая і халодная. Усе спрабуюць перайсці гэтую раку, бо ведаюць, што на тым беразе яны знойдуць усё, што заўсёды шукалі. Але толькі нешматлікім атрымоўваецца перайсці яе. Я спытаў, чаму людзі не могуць перайсці і што з імі адбываецца, калі яны не пяройдуць яе. Бабуля выйшла з цемры, і я ўбачыў яе твар. Яе вусны не адчыняліся, але я чуў яе словы. Ведаеш, мой дарагі, у кожным з нас жыве чорнае насенне, дзіця чорнай ракі. І калі ты памнажаеш чорныя кроплі, тады рака паглыне цябе, і ты станеш чорнай ракой. Мы прыходзім у гэты свет з чорнымі кроплямі ў нашых душах. Гэта кроплі болю, безвыходнасці, роспачы і страху нашых продкаў. “Бабуля, а навошта яны пакідаюць свае чорныя слёзы ў сваіх дзецях?” — я задаў гэтае пытанне і прачнуўся.






Я і мой сябар ідзем па лесе пасля дажджу. Свеціць сонца, і ногі патанаюць у вільготным моху. Гукі і жыццё вакол нас. Мы ідзем разам, мне патрэбна падтрымка і дапамога. Мы праходзім у партал і падыходзім да каменя, я яго абраў для сваёй практыкі. Гэта нешта паміж прынясеннем сябе ў дар і адначасова працэдура вылечвання і выгнання. Я давяраю вам усім і я больш не баюся гэтага свету. Я адчуваю цяпло сябра і сонца. Маё цела ляжыць на камені, на скуры ракі чорнай слізі. Мне холадна. Камень забірае цеплыню. Цела зацякло і яго трасе. Мой сябар і лес вылечваюць маю душу і цела. Камень паглынуў чорныя струменьчыкі. Чорную слізь, гнойны экструдат са страху, болю і адзіноты я прынёс у ахвяру.

---

Сучасны чалавек аддзелены ад прыроды, ён можа адчуваць з ёй сувязь, можа яе прыручаць і заваёўваць, каланізаваць, але не можа аб'ядноўвацца з ёй. Мы сталі асобнай часткай цэлага, якое не можам адчуць, выявіць і прызнаць. Мы жывем у часы антрапацэннасцяў. Гэтая серыя фатаграфій — гісторыя паглыблення і выяўлення дзікай, неаддзеленай чалавечай часткі, якая ўсё яшчэ з'яўляецца часткай вялікага свету прыроды.

---

---

Прырода дорыць досвед свабоды, вызваленасці ад сістэм, якія немінуча ствараюцца чалавечай прысутнасцю. Школьны сшытак, падручнік, парта — гэта прастора абмежаванняў і правіл, у якім мы шукаем спосаб быць, шукаем свой асабісты спосаб жыцця, выразы сябе. Ці можам мы трансфармаваць правілы, уступіць з імі ў дыялог? Заданне з зорачкай — адшукаць свабоду ўнутры сябе

---

Наваколле возера Балдук, густыя лясы і багністыя балоты сталі галоўнымі героямі відэашэрагу, які праносіцца перад вачыма пад тэкст з п'есы “Хрыбет”, начытаны трыма рознымі галасамі. Гэты складаны тэкст, які ў іншых абставінах мог бы прычыніць боль, але злучаючыся з прыродай ён нібы ўбіраецца ў прастору і губляе сваю "атрутнасць/таксічнасць" для гледача, гэты тэкст станавіцца часткай большай экасістэмы, у якой усё можа быць пражыта, перажыта і пакінута як неабходная для разрастання лесу глеба.

---

Прырода здаецца нам чымсьці сталым, неабсяжным і нязменным, той асновай жыцця, якую немагчыма адмяніць або разбурыць. У той жа час, асабліва сёння, менавіта прырода становіцца ўразлівай часткай нашага свету, далікатнай і няўстойлівай, але ўсё таксама неабходнай нам як аснова.

---

Класічная музыка часта звязана з рознымі з'явамі прыроды, многія кампазітары пісалі свае творы натхняючыся порамі года, шумамі акіяна, леса,, гукамі птушак і звяроў. Аднак гучанне твораў у канцэртных залах, спраектаваных для стварэння ідэальнай, пазбаўленай жывых шумоў акустыкі нібы запакоўвае гук у поліэтылен, пазбаўляе яго кантакту і сувязі з дзікай/жывой часткай свету.

Гэты запіс быў створаны ў некалькі этапаў і ўяўляе сабой імправізацыі на аснове ўзаемадзеяння з месцам (возера Акунёк), запісаныя ў студыі і прайграныя зноў на возеры з дапамогай дзіджытал апаратуры, зноў запісаныя ўжо з гукамі месца, якое дало імпульс, стала гледачом і ў рэшце рэшт сааўтарам гучання.

Запіс акустычных інструментаў вырабляўся ў прыроднай атмасферы, на возеры, акружаным лесам. Крыніцы гуку былі размеркаваны па перыметры возера на беразе, а сам запіс вырабляўся з лодкі з цэнтра возера, што дае магчымасць пачуць, як гук распаўсюджваецца па вадзе. Пры запісе выкарыстоўваліся акустычныя мікрафоны, якія ўлоўліваюць гукі на 360 градусаў, і альтэрнатыўныя сродкі гуказапісу (гідрафоны).

Гукавая інсталяцыя будзе рэалізавана на квадрагуке, дзе можна будзе пагрузіцца ў гучанне прыроднай атмасферы, запісаныя гукі пад вадой і тое, як гук распаўсюджваецца па вадзе і адлюстроўваецца ад сцяны лесу вакол.

---

Мы жывем у часы чарговага здранцвення, немагчымасці вырабляць новае, крызісу перавытворчасці — перавытворчасці рэчаў, сэнсаў, сілы і ўлады. Гэтая праца створаная не як новае выказванне, калі такое ўвогуле зараз магчыма зрабіць, але як спроба пабудовы новых сувязяў унутры культурнага ландшафту.

У школе, на ўроках фізікі, першая лабараторная работа — кіпячэнне вады. Яна недарэчная ў сваёй прастаце і відавочнасці, але з’яўляецца неабходнай. Так і зараз час вяртання да лабараторных работ у прасторы сэнсаў. І гэта першыя спробы зрабіць лабараторную работу па фармаванні новага культурнага ландшафту з тых існуючых абставін, якія мы бачым ці не бачым, але яны прысутнічаюць.

Сумяшчэнне прыроднага ландшафту і семіятычнага дазваляе прабудоўваць і праяўляць функцыянальныя сувязі паміж асноўнымі аб'ектамі. Гэта гульня, спроба перасабраць наратыў з некалькіх планаў, з розных культурных кодаў. Кожны глядач можа дадаваць сувязі, ствараць свае значэнні, ажыўляючы ландшафт сваім пунктам гледжання.

---

Прырода запусціла ў маё гарадское шумнае і трывожнае цела вільготныя рукі. Распранула, паклала на зямлю, акунула ў цішыню, абняла вадой. На выдыху — вырвала з мяне правады, на ўдыху — дастала горыч дыхання. На выдыху — схавала космас пад мае павекі, на ўдыху — абняла твар рукамі і лізнула вогнішчам. На выдыху — пагрузіла мяне на дно возера, паказала вялізную сутнасць цемры, на ўдыху — выштурхнула бурбалкай на паверхню, пацалавала сонцам.
Дала мне спакой, растварыла мітусню, пасяліла ўва мне радасць. Любыя спрэчкі (сацыяльныя, метафізічныя, экзістэнцыйныя і палітычныя) цьмянеюць і губляюць сваё значэнне. Дзікае, глыбокае і ціхае застаецца назаўжды.
Прырода ведае лепей.

---

Вершы Дзмітрыя Строцава чытаюць Паўліна Вітушчанка, Андрэй Хадановіч. Пераклад на літоўскую мову Паўліна Вітушчанка, Томас Мілявічус, Томас Чэпайціс, пераклад на беларускую Андрэй Хадановіч.

---

---