Прырода ведае

ПЛЕНЭР / ВЫСТАВА

22.10 – 10.11. 2022
Літва, Цяльшай, галерэя VDA

Прырода здольна перажыць самыя страшныя катастрофы — пажары, паводкі, радыяцыю, вывяржэнне вулканаў, цунамі. Прырода заўсёды працягвае жыць, прарастае мохамі і лішайнікамі, узыходзіць насеннем, затоеным у глыбіні глебы, яна працягвае быць.

Гэта выстава аб тым, як быць жывымі ў часы, калі ўсё вакол палае.

Чалавек адарваны ад прыроды, не адчувае сябе яе часткай і ў гэтай аддзеленасці ўжо не памятае, як пражываюцца смерць, боль, змена кантэкстаў. Мы адарваныя ад светлавога дня — можам жыць і працаваць і днём і ноччу, мы адарваныя ад цыклаў прыроды — на нашых сталах круглы год яблыкі і ананасы, мы жывем па-за сезонамі пад кандыцыянерамі ў вечныя +23, нашыя фэйсбук старонкі неўміручыя і напоўненыя шчасцем назаўсёды. Але знікаючыя веды аб тым, што мы, людзі — частка экасістэмы, якая больш за нас. Гэтае інтуітыўнае разуменне сябе часткай прыроды, адчувальнасць да звязанасці са светам бактэрый, грыбоў, жывёл і раслін — выратавальна і для грамадства, і для псіхікі асобнага чалавека.

У рамках двух пленэраў беларускія мастакі ўглядаліся ў прыроду не толькі як у пейзаж, але як у суб'ект, які валодае ведамі, як перажыць катастрофу — лакальную і глабальную, знешнюю і ўнутраную. Ці можна ўспомніць сябе часткай прыроды і ўспамінаць, як перажыць знішчэнне, адарванасць каранёў ад сваёй зямлі, як працягваць быць там, дзе, здаецца, жыцця няма?

ПРАЦЫ
︎

1

Варвара Суднік

Неспасціжнасць сакрамэнту пакаяння

Інсталяцыя, 2022

Сон.

Страх быць у прасторы чужога старога пакоя, дзе было жыццё, дзе раскладзены прасціны, дзе пахне чалавекам і яго правам на яго ўласнасць, але чалавек ужо не вернецца, страх патрывожыць непарушнасць, лампада і ноч згушчаюцца, адчуванне духу ўзмацняецца, чуваць і відаць, чуваць і адчуваецца ў сваім целе чужое цела і чужое жыццё, за акном — восень і завяданне, такая ж смерць, такое ж жыццё як і ў пакоях, праз старасць, але і праз рэчы.

Зіма і снег і далёкае святло ў доме, свечка ўсё ўзмацняе, абцяжарвае, хочацца вырвацца з гэтай прасторы.

Вельмі страшна, страшна адчуць жыццё гэтага чалавека, страшна ўварвацца ў яго, баюся назірання за мной ад гэтага духу, баюся чапаць і ўдыхаць, хачу каб за чалавекам захаваліся яго пакоі і прасціны, уся спадчына, куфары і скрынкі, напаўпразрыстыя фіранкі, у якіх калісьці было жывое ранішняе святло, ранняе ціхае абуджэнне, за акном былі жывыя дрэвы з пастаянным перараджэннем.

Страшна быць у цемры, дзе ўсё незнаёма, дзе ўсё падпарадкоўваецца духу і паху.

Ці чакаюць гэтыя рэчы, пакуль за імі прыйдуць, ці павінны застацца ў тым жа стане, не падпарадкоўвацца і ўтрымліваць памяць, утрымліваць ціхую смерць у фіранках і застылай коўдры, у падушках-трыкутніках і вышытых навалачках, у наіўнай спадчыне праз габелены?

Гэта ці смерць або памяць, але яна ціхая і застылая, прырода бачыць і ведае, гэта і ёсць прырода, нават калі забытая і якая стала занадта чалавечай.

2

Аляксандар Бельскі

Космас наш!

Вялікі выбух 2.0

Змешаная тэхніка, палатно, цвіль, алей, акрыл, 2022

Усё жывое і не жывое ў свеце звязана з дапамогай нябачных, утоеных ад чалавека механізмаў. Грыбы здольныя фармаваць шырокія калоніі, быць пасярэднікамі, рэтранслятарамі ў зносінах дрэў і раслін, могуць вылечваць хваробы і адпужваць паразітаў.

Асноўным графічным матэрыялам для стварэння тытульнай працы сталі таксама грыбы, а менавіта цвіль. Прыгажосць плесневых калоній падобная на космас, які выжыве нават пасля глабальнай катастрофы, паклапаціцца аб рэштках свету і створыць глебу для новага.

3

Ірына Сухій

Энергія адраджэння

Відэа, 2022

Здымка і мантаж Яўген Канаплёў

На могілках твораў мастацтва (наглядчык — Ёзас Лайвіс) быў здзейснены рытуал адпявання і пахавання Страты выставачных работ мастачкі Ірыны Сухій, якая здарылася ў 1996 годзе. Гэтая падзея далёкага мінулага паслужыла знікненню Ірыны як мастачкі і фатографа з поля мастацтва на два дзесяцігоддзі. Дзеянне, якое было здзейснена падчас плэнэру, з'яўляецца кропкай змены энергій, мінус-на-плюс, як аднаўленне творчага патэнцыялу мастачкі.

4

Кацярына Жынгяроўская

Саўнд інсталяцыя, 2022 (гук у навушніках)

Тэксты да кампазіцый
︎

Корань

“Калі дрэва аслаблена, то яно, верагодна, не толькі горш абараняецца, але і становіцца менш гаваркім.”

Петэр Вольлэбен "Тайнае жыццё дрэў. Што яны адчуваюць, як яны стасуюцца — адкрыццё патаемнага свету”

Камень

“Калі мы кажам, што рэчы звязаны адна з адной, яны не абавязкова цалкам перамяшаныя. Рэчы залежаць адна ад адной; адсюль вынікае, што некаторыя рэчы маглі б больш залежаць ад нейкіх адных рэчаў і менш — ад іншых.”

Цімоці Мортан "Стаць экалагічным"

Злавесная даліна

“У чым адрозненне паміж "цярпець" і "шанаваць"? Уся справа ў моманце суіснавання. Калі я цярплю — значыць, я дазваляю чамусьці існаваць у рамках маіх паняційных каардынатаў, нават калі на самай справе мае каардынаты гэтага не дапускаюць.”

Цімоці Мортан "Стаць экалагічным"

Вада камень точыць

“Рэальны досвед таго, што мы часам завем прыгажосцю, не злучаны ні з налепваннем на рэчы цэтлікаў, ні з нашай поўнай інертнасцю. Хутчэй, гэта выяўленне ўва мне таго, што мной не з'яўляецца: у маёй унутранай прасторы ўзнікае пачуццё, якое я сам сфабрыкаваць не мог, а значыць, яно было паслана мне "аб'ектам" на сцяне ў галерэі, але, калі я спрабую высветліць, дзе жа менавіта знаходзіцца пачуццё і што такога ў рэчы ці ўва мне, што магло б стаць прычынай наяўнасці ў мяне дадзенага адчування, я не магу вызначыць гэта, не знішчыўшы сам эфект прыгажосці.”

Цімоці Мортан “Стаць экалагічным”

Законы Каманера

Усё звязана з усім
Усё павінна кудысьці дзявацца
Прырода ведае лепш
Нішто не даецца дарма

5

Вераніка Шыпіца

вершы

Ніка Ганчар

ілюстрацыя

Лактэнія

2022

6

Вікторыя Харытонава

Кропка нуля

Відэа, 2022

Мы знаходзімся ў стане нуля, ідэальная частата вібрацыі без якіх-небудзь прывязак, залежнасцяў, чаканняў, адзнак, меркаванняў. У нас няма ні гуку, ні выявы. Мы ў пустоце, дзе не існуе ніякіх межаў. Менавіта ў стане за нуль нараджаецца святло, нябачнае намі прыроднае святло. Мы прызвычайваемся да цемры і, дзякуючы малаважнай крыніцы святла, пачынаем адрозніваць адценні, дэталі, нюансы, а потым рух, паўтоны і поўную каляровую гаму. Наша вуха пачынае чапляцца за асобныя, кволыя і непрыкметныя гукі, якія з часам пераўтвараюцца ў мелодыю ветру, вады, шамацення лісця, спеваў птушак. Спыніцца, прыняць і прысутнічаць у гэтым стане і ёсць шлях да ўсведамлення сябе часткай прыроды.

7

Ігар Корзун / Яўгеній Канаплеў

Out on the Tiles

Лабараторная работа па ландшафце, 2022

Мы жывем у часы чарговага здранцвення, немагчымасці вырабляць новае, крызісу перавытворчасці — перавытворчасці рэчаў, сэнсаў, сілы і ўлады. Гэтая праца створаная не як новае выказванне, калі такое ўвогуле зараз магчыма зрабіць, але як спроба пабудовы новых сувязяў унутры культурнага ландшафту.

У школе, на ўроках фізікі, першая лабараторная работа — кіпячэнне вады. Яна недарэчная ў сваёй прастаце і відавочнасці, але з’яўляецца неабходнай. Так і зараз час вяртання да лабараторных работ у прасторы сэнсаў. І гэта першыя спробы зрабіць лабараторную работу па фармаванні новага культурнага ландшафту з тых існуючых абставін, якія мы бачым ці не бачым, але яны прысутнічаюць.

Сумяшчэнне прыроднага ландшафту і семіятычнага дазваляе прабудоўваць і праяўляць функцыянальныя сувязі паміж асноўнымі аб'ектамі. Гэта гульня, спроба перасабраць наратыў з некалькіх планаў, з розных культурных кодаў. Кожны глядач можа дадаваць сувязі, ствараць свае значэнні, ажыўляючы ландшафт сваім пунктам гледжання.

8

Bazinato

Апакаліпсіс Bazinato 01

Інсталяцыя, 2022

1.

Яна заўсёды ведала. Яна дала мне жыццё. Яна стварыла мяне. Бясконцы лік мутацый, дзяленняў клетак, адаптацый, кахання і гвалту, мільярды знакаў і бясконцы лік тэхнапрыродных алгарытмаў. І я плаваю ў цёплым субстраце, у целе сваёй маці. Я ўжо ўсё бачу і ўсё адчуваю. Гэта мае першыя і самыя страшныя веды. Заплюшчы вочы і пагрузіся ў цёплую ваду, у сонечны і яркі дзень. Вось так я бачу праз свае павекі. Глухія гукі біцця Сэрца і гукі знешняга свету, пра які я нават і не ведаю. Мне бясконца добра плаваць у цяпле, у гэтай Безумоўнасці і бездакорнасці. У ружовай святлівай смузе я ўбачыў чорную пляму, пашыраючыся згустак цёмнай слізі рухаўся да мяне і запаўняў усю прастору ружовага цяпла. Дакранаючыся да мяне і паглынаючы, чорная Маса пракралася ўнутр страхам і жахам. Чорная слізь роспачы. Так ува мне з’явілася чорнае зерне страху.

2.

Легенда аб чорнай рацэ.

Даўным даўно, яшчэ ў мінулым жыцці, мая бабка рапавяла мне легенду пра чорную раку. Аднойчы, калі я амаль спаў, яна падышла да ложка і, не ўключаючы святло, ціхім голасам пачала шаптаць. Усім нам народжаным прыходзіць час, калі мы павінны перайсці чорную раку. У гэтай рацэ густая і вязкая чорная вада, яна ліпкая і халодная. Усе спрабуюць перайсці гэтую раку, бо ведаюць, што на тым беразе яны знойдуць усё, што заўсёды шукалі. Але толькі нешматлікім атрымоўваецца перайсці яе. Я спытаў, чаму людзі не могуць перайсці і што з імі адбываецца, калі яны не пяройдуць яе. Бабуля выйшла з цемры, і я ўбачыў яе твар. Яе вусны не адчыняліся, але я чуў яе словы. Ведаеш, мой дарагі, у кожным з нас жыве чорнае насенне, дзіця чорнай ракі. І калі ты памнажаеш чорныя кроплі, тады рака паглыне цябе, і ты станеш чорнай ракой. Мы прыходзім у гэты свет з чорнымі кроплямі ў нашых душах. Гэта кроплі болю, безвыходнасці, роспачы і страху нашых продкаў. “Бабуля, а навошта яны пакідаюць свае чорныя слёзы ў сваіх дзецях?” — я задаў гэтае пытанне і прачнуўся.

3.

Я і мой сябар ідзем па лесе пасля дажджу. Свеціць сонца, і ногі патанаюць у вільготным моху. Гукі і жыццё вакол нас. Мы ідзем разам, мне патрэбна падтрымка і дапамога. Мы праходзім у партал і падыходзім да каменя, я яго абраў для сваёй практыкі. Гэта нешта паміж прынясеннем сябе ў дар і адначасова працэдура вылечвання і выгнання. Я давяраю вам усім і я больш не баюся гэтага свету. Я адчуваю цяпло сябра і сонца. Маё цела ляжыць на камені, на скуры ракі чорнай слізі. Мне холадна. Камень забірае цеплыню. Цела зацякло і яго трасе. Мой сябар і лес вылечваюць маю душу і цела. Камень паглынуў чорныя струменьчыкі. Чорную слізь, гнойны экструдат са страху, болю і адзіноты я прынёс у ахвяру.

9

Ягор Войнаў

Без назвы

Фатаграфія, інсталяцыя, 2022

Сучасны чалавек аддзелены ад прыроды, ён можа адчуваць з ёй сувязь, можа яе прыручаць і заваёўваць, каланізаваць, але не можа аб'ядноўвацца з ёй. Мы сталі асобнай часткай цэлага, якое не можам адчуць, выявіць і прызнаць. Мы жывем у часы антрапацэннасцяў. Гэтая серыя фатаграфій — гісторыя паглыблення і выяўлення дзікай, неаддзеленай чалавечай часткі, якая ўсё яшчэ з'яўляецца часткай вялікага свету прыроды.

10

Elephantomastique

Прырода ведае

Ізумрудная гуаш, серабрысты акрыл, белая папера, 2022

11

Алена Iванюшанка

Дамашняя работа

Інсталяцыя, 2022

Прырода дорыць досвед свабоды, вызваленасці ад сістэм, якія немінуча ствараюцца чалавечай прысутнасцю. Школьны сшытак, падручнік, парта — гэта прастора абмежаванняў і правіл, у якім мы шукаем спосаб быць, шукаем свой асабісты спосаб жыцця, выразы сябе. Ці можам мы трансфармаваць правілы, уступіць з імі ў дыялог? Заданне з зорачкай — адшукаць свабоду ўнутры сябе

12

Лёша Стрэльнікаў

Антымедытацыя ля возера

Відэа, 2022

Тэкст: Алёна
Відэа: Лёша

Вядзьмарка / 3:38 / Варя
Ногі / 2:23 / Маша
Дыназаўры / 4:10 / Ніка

Наваколле возера Балдук, густыя лясы і багністыя балоты сталі галоўнымі героямі відэашэрагу, які праносіцца перад вачыма пад тэкст з п'есы “Хрыбет”, начытаны трыма рознымі галасамі. Гэты складаны тэкст, які ў іншых абставінах мог бы прычыніць боль, але злучаючыся з прыродай ён нібы ўбіраецца ў прастору і губляе сваю "атрутнасць/таксічнасць" для гледача, гэты тэкст станавіцца часткай большай экасістэмы, у якой усё можа быць пражыта, перажыта і пакінута як неабходная для разрастання лесу глеба.

13

Міхаіл Мішук

Баланс

Інсталяцыя, 2022

Прырода здаецца нам чымсьці сталым, неабсяжным і нязменным, той асновай жыцця, якую немагчыма адмяніць або разбурыць. У той жа час, асабліва сёння, менавіта прырода становіцца ўразлівай часткай нашага свету, далікатнай і няўстойлівай, але ўсё таксама неабходнай нам як аснова.

14

Wind quintet / Антон Анішчанка / Сяргей Цвікі

Nature knows

Імправізацыя / Саўнд інсталяцыя (гук у прасторы), 2022

Дзіяна Гантарэнка флейта
Александр Папсуев гобой
Виктор Пузыня кларнет
Андрэй Гузееў фагот
Антон Анішчанка гук
Сяргей Цвікі гук

Класічная музыка часта звязана з рознымі з'явамі прыроды, многія кампазітары пісалі свае творы натхняючыся порамі года, шумамі акіяна, леса,, гукамі птушак і звяроў. Аднак гучанне твораў у канцэртных залах, спраектаваных для стварэння ідэальнай, пазбаўленай жывых шумоў акустыкі нібы запакоўвае гук у поліэтылен, пазбаўляе яго кантакту і сувязі з дзікай/жывой часткай свету.

Гэты запіс быў створаны ў некалькі этапаў і ўяўляе сабой імправізацыі на аснове ўзаемадзеяння з месцам (возера Акунёк), запісаныя ў студыі і прайграныя зноў на возеры з дапамогай дзіджытал апаратуры, зноў запісаныя ўжо з гукамі месца, якое дало імпульс, стала гледачом і ў рэшце рэшт сааўтарам гучання.

Запіс акустычных інструментаў вырабляўся ў прыроднай атмасферы, на возеры, акружаным лесам. Крыніцы гуку былі размеркаваны па перыметры возера на беразе, а сам запіс вырабляўся з лодкі з цэнтра возера, што дае магчымасць пачуць, як гук распаўсюджваецца па вадзе. Пры запісе выкарыстоўваліся акустычныя мікрафоны, якія ўлоўліваюць гукі на 360 градусаў, і альтэрнатыўныя сродкі гуказапісу (гідрафоны).

Гукавая інсталяцыя будзе рэалізавана на квадрагуке, дзе можна будзе пагрузіцца ў гучанне прыроднай атмасферы, запісаныя гукі пад вадой і тое, як гук распаўсюджваецца па вадзе і адлюстроўваецца ад сцяны лесу вакол.

15

Яўгеній Канаплеў / Ігар Корзун

Out on the Tiles

Лабораторная работа по ландшафту, 2022 (видео)

Мы жывем у часы чарговага здранцвення, немагчымасці вырабляць новае, крызісу перавытворчасці — перавытворчасці рэчаў, сэнсаў, сілы і ўлады. Гэтая праца створаная не як новае выказванне, калі такое ўвогуле зараз магчыма зрабіць, але як спроба пабудовы новых сувязяў унутры культурнага ландшафту.

У школе, на ўроках фізікі, першая лабараторная работа — кіпячэнне вады. Яна недарэчная ў сваёй прастаце і відавочнасці, але з’яўляецца неабходнай. Так і зараз час вяртання да лабараторных работ у прасторы сэнсаў. І гэта першыя спробы зрабіць лабараторную работу па фармаванні новага культурнага ландшафту з тых існуючых абставін, якія мы бачым ці не бачым, але яны прысутнічаюць.

Сумяшчэнне прыроднага ландшафту і семіятычнага дазваляе прабудоўваць і праяўляць функцыянальныя сувязі паміж асноўнымі аб'ектамі. Гэта гульня, спроба перасабраць наратыў з некалькіх планаў, з розных культурных кодаў. Кожны глядач можа дадаваць сувязі, ствараць свае значэнні, ажыўляючы ландшафт сваім пунктам гледжання.

16

Ганна Каўшар

Дзіч / Рэзэрва

Дыгітальны калаж, 2022

Глыбіня

Дыгітальны калаж, 2022

Цішыня

Дыгітальны калаж, 2022

Прырода запусціла ў маё гарадское шумнае і трывожнае цела вільготныя рукі. Распранула, паклала на зямлю, акунула ў цішыню, абняла вадой. На выдыху — вырвала з мяне правады, на ўдыху — дастала горыч дыхання. На выдыху — схавала космас пад мае павекі, на ўдыху — абняла твар рукамі і лізнула вогнішчам. На выдыху — пагрузіла мяне на дно возера, паказала вялізную сутнасць цемры, на ўдыху — выштурхнула бурбалкай на паверхню, пацалавала сонцам.
Дала мне спакой, растварыла мітусню, пасяліла ўва мне радасць. Любыя спрэчкі (сацыяльныя, метафізічныя, экзістэнцыйныя і палітычныя) цьмянеюць і губляюць сваё значэнне. Дзікае, глыбокае і ціхае застаецца назаўжды.
Прырода ведае лепей.

17

Дзмітрый Строцаў

Я яшчэ хачу пабыць...

Саўнд інсталяцыя(гук у прасторы), 2022

Вершы Дзмітрыя Строцава чытаюць Паўліна Вітушчанка, Андрэй Хадановіч. Пераклад на літоўскую мову Паўліна Вітушчанка, Томас Мілявічус, Томас Чэпайціс, пераклад на беларускую Андрэй Хадановіч.

18

Ліна Туомас

Прырода ведае лепш

Падкаст, 2022

Слухаць
︎

︎

19

Марыя Сума

Праз лес да сябе

Частка запісу сеанса прыроднай тэрапіі, 2022

Слухаць
︎

︎

︎

︎